Bir Haşhaş Hikayesi / Ayşen Kunduracı

Denizli de köyümdeyim. Hasta bir teyzem var. Annemle yanına uğradık. Ne istiyorsun pazardan alalım dedik. Haşhaş sürtmesi istiyorum dedi. Birden aklıma memleketimin haşhaşı da var dedim. Gündeme getireyim dedim. Ben de haşhaşın herşeyini severim. Katmeri, çöreği, pekmezle karıştırılmış sürtmesini çok ama çok severim. Benim için özel bitkiler vardır. Bunlardan biri de haşhaştır. Tarlalarda, kırlarda kendiliğinden yetişen gelincikle de uzaktan akrabadır. Gelincik çiçeği ve otu da benim için özeldir.

l

Yazmadan geçemedim.65 yaşındaki anneme 73 yaşındaki babama sordum. Haşhaşın köyümüz de geçmişten günümüze durumu nedir? Babamın aklına şırlan yağı (haşhaş yağı) ile yapılmış kızartmanın tadı geldi. Babamın çocukluğunda haşhaş yağından yemekler, katmerler yapılırmış. Çok lezzetli olurmuş. Sokaklarda şırlancı geldi diye dolaşılarak satılırmış. Yağ ihtiyacımız olduğu bir dönemdeyiz. Köyüm de eskisi gibi bol bol haşhaş yağı satılabilir diye düşündüm. Yine babam 1972 yılına kadar haşhaş’ın bıçaklarla çizilip çıkan sıvının kibrit kutusu gibi kaplarda toplanıp öksürükte kullanıldığını söyledi. Hemen öksürüğü kesermiş. Sonra yasaklanmış. Demek ki yanlış kullanımlar olmuş. Annem de haşhaşın ot döneminde toplanıp yenebildiğini, salatasını, böreğini yapıldığını söyledi. Haşhaş’ın çiçek döneminde mor ve beyaz renkli gelincik çiçeğine benzer çiçeğiyle görsel şov yapmasına ne demeli. Ruha dokunan bir güzellik .Görselliğin dışında faydalarını değinecek olursak ; bağışıklığı kuvvetlendirir, enerji verir, öksürüğe ,solunum yolları şikayetlerine, unutkanlık, uyku sorunlarına, stres ve depresyona karşı etkili olduğu söylenmektedir. Haşhaşın ot döneminden olgunluk dönemine kadar herşeyini kullanabiliyorsun.

Haşhaşın kapsülünün ihtiva ettiği alkaloidlerinden (Morfin, Thebain, Kodein, )yağından, pasta ve börek yapımında, çerez olarak, küspesinde hayvan yemi olarak, sapından da yakacak olarak faydalanılmaktadır. Haşhaş bitkisi toprak istekleri bakımından seçici değildir. Hemen hemen tüm toprak çeşitlerinde yetişir. Mitolojisine değinmeden geçemeyeceğim. Haşhaş Mitolojide “Kutsal bitki” olarak yer almaktadır. Yunan mitolojisinde bu bitkiyi ilk kullanan tanrıçanın Demeter olduğundan bahsedilir. Mİitolojide Demeter’in haşhaşı uyku veren etkisinden dolayı kullandığı düşünülür. Demeter’den başka Yunan mitolojisinde uyku tanrısı Hypnos, ölüm tanrısı Thanatos, gece tanrısı Nyx de ellerinde haşhaş kapsülleriyle sembolize edilmiştir. Mitolojide tahıl tanrıçası Demeter’le haşhaşın geçmiş dönemlerle bağlantıları anlatacak olursak. Demeter’in kızı yer altı tanrısı Hades tarafından nergis çiçeği toplarken kaçırılır. Demeter kızını bulamaz.Uykusuz günler geçirir. Kızının kaçırılması üzerine içindeki derin üzüntüyü yenebilmek için haşhaş taneleri ve gelincik yaprakları yediğinden bahsedilir. Bir parçada olsa derin bir uykuya geçer ve bu durumdan kurtulur. Demeter’in bolluk ve bereket için haşhaş kapsülleri ile tasvir edilmesinin bir nedeni de haşhaş kapsüllerinin içerisindeki sayısız tohumlarıdır.

Geçmişte haşhaş, mitolojide haşhaş derken şimdiye gelelim. Denizli de haşhaş ekiminin artırılması gerektiğini düşünüyorum. Babamın çocukluğunda ki haşhaş yağları şimdide bol bol olsun .Bizlerde haşhaş yağından kızartma, katmerler yiyelim. Afyonda olan alkoloid fabrikası Denizli’ye de açılsın. Denizli tıbbi bitkilerin, tıbbi malzemelerin üretim merkezi olsun. Pamukkale ve şifalı sularımızın olduğu yerlerde sağlıklı yaşam merkezleri açılsın. Sağlık ve şifa şehri olsun.

Ayşen KUNDURACI Ziraat Mühendisi